باغ بهشت از مهمترین پروژه های ساختمانی هزاره و همچنین یکی از بزرگترین گلخانه های جهان است که مکانی برای نمایش وابستگی انسانها به گیاهان و گوناگونی بسیار زیاد آنها می باشد.
* * * معمار: نیکولاس گریمشاو (Nicholas Grimshaw) مکان: سنت آستل (St. Austell) ، کورن وال (Cornwall) ، انگلستان تاریخ آغاز ساخت پروژه: ژانویه سال 1996 میلادی تکمیل فاز نخست: عید پاک سال 2000 پایان کلیه مراحل ساختمانسازی: عید پاک سال 2001 سبک: تکنولوژی برتر (High Tech) مساحت: 23 هزار متر مربع * * *
باغ بهشت که در ماه مارچ سال 2001 گشایش یافت، به گونه ای برنامه ریزی شده بود تا به یکی از مهمترین جاذبه های جهانگردی مبدل شود. در واقع، حتا پیش از گشایش رسمی، پروژه مورد بازدید کثیری از مردم علاقمند سراسر جهان واقع گردید.
سرچشمه باغ بهشت :
پروژه بهشت زاییده تفکر تیم اسمیت بود که هم اکنون مدیر اجرایی باغ بهشت است. در سال 1995 وی با کمک معماری محلی بنام جاناتان بال اقدام به برآورد هزینه پروژه کردند که حاصل، بودجه ای معادل 86 میلیون پوند برای احداث چنین باغی بود. ایده پروژه بهشت، ساده بود: خلق مکانی توریستی در سطح کلاس جهانی که بازگوکننده داستانهایی انسانی از وابستگی انسانها به گیاهان باشد، به ویژه می بایست این مکان به گونه ای تدارک دیده می شد تا علاوه بر اینکه بصورت نمایشی جذاب جلوه گر شود، به اندازه کافی بلند و مرتفع باشد تا درختان سر به فلک کشیده جنگلهای پر باران در آن جای گیرند، همچنین به میزان لازم وسیع و عریض باشد تا بتوان پوشش گیاهی مدیترانه ای را بصورت پرتگاههایی مصنوعی در آن قرار داد؛ به راستی که باغ بهشت برازنده لقب هشتمین عجایب جهان است.
سایت :
یک گودال عمیق رسی خارج از سنت آستل برای اجرای پروژه، ایده آل بود، چراکه هم مجموعه را در مقابل باد محافظت می کرد و هم در بخش جنوبی آن صخره ای سنگی وجود داشت که برای دریافت نور خورشید مناسب بود. ایده طرح بر مبنای خلق مجموعه ای عظیم از “گلخانه ها” بود که در زمین شیبدار بخش جنوبی، یعنی جایی که صخره قرار داشت، برپا می گشت و باید یک کلکتور خورشیدی و سیستم بانک گرمایی با ذخیره سازی 24 ساعته در آن مکان مهیا می گشت. سطح شیبدار جبهه شمالی نیز باید جهت مزرعه هایی پلکانی با نمایشهایی تندیس گونه آماده سازی می گردید. گرچه، سایت کامل و بدون عیب و نقص نبود: شکل مخروطی آن در مقابل سیل و طوفان بسیار آسیب پذیر بود، خاک مناسبی نداشت و زمین ناپایدار بود. این مسایل تماماً توسط معماران، مهندسین و متخصصان باغبانی در نظر گرفته شد، اما برای اجرای این پروژه نسبت به دیگر نقاط برتری داشت، بنابراین انتخاب گردید؛ در واقع موانع اصلی با همکاری و اشتیاق گروه همکاران پروژه از سر راه برداشته شدند.
طراحی :
مفهوم کلی، خلق تجربه ای نو بود که باید بازدیدکنندگان را با پیش بینی، شور و هیجان و شگفتی مواجه می کرد - منظره سازی و معماری باید این تصور را بوجود می آوردند. دو نمونه محیط داخلی وجود داشت، یکی برای گیاهان نواحی مرطوب استوایی و دیگری جهت پوشش گیاهی آب و هوای گرم و معتدل؛ در تکمیل این دو، باغی بیرونی با محیطی وسیع برای گیاهان مناطق سردسیر در نظر گرفته شد. سازه های درونی که تشکیل دهنده گلخانه هایی عظیم بودند،“بیوم” نامگذاری گردیدند که در منطقه شیبدار جبهه جنوبی گودال رسی ساخته شدند تا جلوه ای طبیعی به گیاهان ببخشند. در ابتـدا تصمیم بر آن شد که دو بیـوم با ساختاری فلزی و شیشه ای ساخته شود و سازه سقف پایانه بین المللی واترلو در لندن به عنوان الگو برای آن دو انتخاب گردید. بنابراین از طراح پایانه یعنی دفتر معماری نیکولاس گریمشاو و همکاران در جهت تحقق این تفکر، برای همکاری دعوت به عمل آمد. وجود درختان سر به فلک کشیده، باعث جلوگیری از رسیدن نور طبیعی خورشید به دیگر گیاهان می شد و این باعث می گردید تا گیاهان بخاطر برخورداری از نور خورشید به صورت غیر طبیعی رشد نمایند. متخصصین سازه های فضایی پیشنهادی مناسب ارایه دادند: در قانون ژئودوزیک، اجزا در سطوحی صاف برای ایجاد فرمی منحنی به یکدیگر پیوند می خورند. یک خط ژئودوزیک، کوتاهترین فاصله بین دو نقطه در سطحی منحنی است و باعث ایجاد طرحی برای فرم آزاد و پابرجا می شود. صاحب تفکر گنبد ژئودوزیک، معمار آمریکایی، ریچارد باکمینستر فولر (Richard Buckminster Fuller) بود، کسی که بزرگترین گنبد را در پاویون ایالات متحده در نمایشگاه جهانی (Expo) سال 1967 مونترآل کانادا با قطری معادل 250 فوت (76 متر) ایجاد کرد. متخصصین سازه های فضایی مرو، دفتر معماری نیکولاس گریمشاو و همکاران و مهندسان سازه، آنتونی هانت و شرکا با همکاری یکدیگر بر روی نحوه تقاطع مجموعه ای از گنبدها کار کردند. آنها پی بردند که شیشه بسیار سنگین، انعطاف ناپذیر و خطرناک برای کاربردی اینچنینی است و همچنین دریافتند که “اتیل تترا فلوئور اتیلن” (ETFE) که فلوئور پلیمری با ویژگیهای کششی مناسب است، برای کاربرد در این پروژه، راه حل خوبی است. به علاوه، مقاوم و سبک وزن است (وزنی معادل یک درصد همان ابعاد شیشه دارد) و شفافیتی بالا برای عبور اشعه مـاوراءبنـفش دارد؛ETFE در مقـابل نور خـورشید فـرسایش نمی یابد و خاصیت عایقی بهتری نسبت به شیشه داراست. همچنین قابل بازیافت بوده و نیز مقاومتی معادل چهارصد برابر وزن خود دارد. گرچه در برابر ایجاد سوراخهای سطحی حساس است، اما به سادگی با استفاده از نوارهای ETFE می توان آن را تعمـیر نمود. ورقه های ETFE بیش از بیست سال در باغ وحش بورگرز هلند پابرجـا مانده است. تصمـیم بر ساخت گرفـته شد؛ بیوم ها باید با ورقه های 3 یا 4 لایه ای ETFE پوشش می یافتند.
بیوم ها :
هر بیوم شامل چهار گنبد است که با کمانهایی فلزی در محل اتصال به یکدیگر تقویت شده اند. شکل ایجاد شده، حداکثر اندازه و استحکام را با استفاده از حداقل فولاد و همخوانی با محیط متفاوت گودال رسی فراهم می کند. در کل، آنها بزرگترین گلخانه های جهان هستند. بیوم بزرگتر – مربوط به پوشش گیاهی مناطق مرطوب استوایی – سطحی معادل 170 هزار فوت مربع (15590 متر مربع) یا 8/3 جریب (55/1 هکتار) را پوشش می دهد و 180 فوت (55 متر) ارتفاع، 330 فوت (100 متر) عرض و 660 فوت (200 متر) طول دارد. بیوم مربوط به پوشش گیاهی مناطق گرم و معتدل، 70 هزار فوت مربع (6540 مترمربع) یا 6/1 جریب (65/0 هکتار) مساحت دارد و 115 فوت (35 متر) ارتفاع، 213 فوت (65 متر) عرض و 440 فوت (135 متر) طول دارد. شش ضلعی ها، پنج ضلعی ها و مثلث هایی که پیـوند آنها تشکیل دهنده بیوم هاست، تماماً دارای ویژگیهای منحصربفردی هستند که این ناشی از طبیعت غیرعادی سایت می باشد. گرما با فنهای بزرگ گرمازا توسط آب گرم از دستگاههای اصلی مولد گرمای زیرزمینی تأمین می گردید. مسیر، شدت، رطوبت و دمای هوا با نرم افزار کامپیوتری کنترل می شد؛ همچنین این نرم افزار، بازشوها را در بالا و پایین گنبدها کنترل می کرد. هوای گرم به سمت بالا هدایت می شد و هوای خنک تر از بخش پایین جایگزین آن می گردید.
ساختمان :
در ابتدا، جداره های گودال را که بسیار ناپایدار بودند، با زاویه ای مناسب و ایمن برش دادند و لبه هایی تراس مانند ایجاد کردند. دو هزار تخته سنگ که تعدادی از آنها 40 فوت (12 متر) طول داشتند به سمت جداره ها رانده شدند تا مجدداً مورد استفاده قرار گیرند و در آنجا ثابت گردیدند. فونداسیونهای بیوم ها در پایین و بالای دیواره های گودال با 5/6 فوت (2 متر) عرض، 5 فوت (5/1 متر) ضخامت و 2800 فوت (858 متر) طول گسترانیده شدند. بیوم ها با جرثقیلی ترکیبی (ایستا و متحرک) و داربست برپا گشتند. داربستهای 192 فوتی (5/58 متری) ساخته شدند که بلندترین سازه داربستی جهان تا آن زمان بودند. داربستها همچنین رکورد بزرگترین حجم سازه را با 9/6 میلیون فوت مکعب (195600 متر مکعب) شکستند. درصورتیکه اجزاء به دنبال یکدیگر در خطی مستقیم قرار می گرفتند، خطی به طول 230 مایل (370 کیلومتر) ایجاد می کردند. دو بیوم بوسیله لینک که ساختمانی با سقفی پوشیده از چمن است و ترکیبی زیبا با مناظر اطراف خود پدید آورده، به یکدیـگر متـصل شـده اند و این احساس را بوجود می آورند که بیـوم ها از زمین روئیده اند. گروه طراحی تمایل داشت که فضایی سبز در مرکز گودال ایجاد شود و مسیری برای بازدیدکنندگان بوجود بیاید تا سایت دلپذیرتر جلوه گر گردد. تغییرات در وضعیت طبیعی زمین با ایجاد فضاهایی صمیمی مانند “وایلد کورن وال” و مجسمه هایی غیر معمول که دارای معنای خاصی می باشند، ایجـاد شد و از وضعیت پیشـین گودال، تنها خاطره ای برجای ماند. مسیرها و شیبراههای پیچدار، تصاویری زیبا از منظره سازی توسکانی پیش چشم بازدیدکنندگان پدید می آورند. فضاهای معـماری، تنـها حدود یک چـهارم سـایت را به خود اختصاص می دهند، بقیه سایت شامل بخشهایی است که هریک مفهوم خاصی دارند و به میـزان قـابل توجـهی از گیـاهان منطقه معتدل و تنـدیس های طـراحی شـده توسط مشاورین کاربرد زمین پوشیده گردیده اند.
جزیـــــره اســـــرار آمیــــــز دانــش