در سالهای اخیر و با شکل گیری احساس نیاز در بسیاری از کشورها مبنی بر لزوم در اختیار داشتن لنگری مستحکم جهت تثبیت موقعیت خود در طوفان های طبیعی و غیرطبیعی بین المللی، سازمانهای اقتصادی و سیاسی منطقه ای رشد و گسترش چشمگیری یافته اند.
یکی از این سازمانهای منطقه ای، سازمان همکاری اقتصادی یا اکو است که دهمین اجلاس سران کشورهای عضو آن از دیروز و با حضور پررنگ سران این کشورها و کشورهای میهمان در تهران آغاز شد.
نگاهی موشکافانه به ساختار جمعیتی و امکانات بالقوه این سازمان منطقه ای، اهمیت و جایگاه راهبردی اکو در عرصه بین المللی را روشن می سازد.
اهمیت منطقه خاورمیانه و آسیای میانه از لحاظ استراتژیک بسیار مهم و قابل تامل است. بیضی استراتژیک انرژی جهان (The strategic Energy Ellipse)، منطقه جغرافیایی را دربرمی گیرد که در آن سرزمین پهناور ایران و خلیج فارس در مرکز؛ امارات متحده عربی، بحرین و قطر و بخشهایی از عمان، یمن و عربستان سعودی در جنوب؛ بخش هایی از عراق، ترکیه، ارمنستان، آذربایجان در غرب و شمال غرب؛ مجموعه دریای خزر و بخش هایی از جنوب روسیه و قزاقستان در شمال و بخش هایی از ازبکستان در شمال شرق آن تعریف شده است.
بنابر بررسی های موجود، بیش از 70 درصد از ذخایر اثبات شده نفت و بیش از 45 درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان در این منطقه قرار دارد که در این میان جمهوری اسلامی ایران و شاهراه آبی خلیج فارس در قلب این بیضی جای گرفته است.
سازمان اکو با داشتن 10 عضو و حدود 360 میلیون نفر جمعیت، یعنی حدود یک چهارم جمعیت مسلمانان جهان، به عنوان بزرگ ترین تشکل اقتصادی جهان اسلام بخش قابل توجهی از ظرفیت های تجاری، صنعتی، بازرگانی و منابع نفت و گازی جهان را در اختیار دارد. این مهم در کنار موقعیت ممتاز این سازمان منطقه ای در سطوح استراتژیک و ژئواستراتژیک، با اختصاص 8620697 کیلومترمربع وسعت فعلی، به عنوان نقطه تماس سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا، فرصت قابل توجهی برای اعضای فعال در آن به خصوص جمهوری اسلامی ایران جهت نقش آفرینی منطقه ای و مقابله با زیاده طلبی برخی قدرتها، ایجاد کرده است.
در حالیکه دامنه تحرکات برخی کشورهای عربی منطقه در برابر ایران رو به گسترش است و تلاش آمریکا و چند متحد غربی این کشور از طریق اعمال تحریم های اقتصادی جهت تحمیل انزوای سیاسی و تجاری در حوزه روابط خارجی جمهوری اسلامی ادامه دارد، حضور مقامات ارشد کشورهای عضو اکو مهر تاییدی بر شکست این کشورهاست. اجلاس تهران تاییدی مجدد بر نقش و جایگاه مهم و راهبردی کشورمان در منطقه و شکل گیری خاورمیانه بزرگ اسلامی با محوریت ایران است. در چند سال اخیر، ایالات متحده با ایجاد جنگ در عراق و افغانستان و تشویق و حمایت همه جانبه از رژیم صهیونیستی در یورش به لبنان و غزه و تحت فشار قرار دادن ایران، قصد ایجاد مدل خاورمیانه بزرگ به پایتختی رژیم اشغالگر قدس را داشت که با نقش آفرینی راهبردی ایران، شاهد ایجاد مدل خاورمیانه بزرگ اسلامی با محوریت جمهوری اسلامی ایران هستیم. در حال حاضر تهران به عنوان محور و مرکز مبارزه با سیاستهای مداخله جویانه و فرامنطقه ای قدرتهای سلطه جو درآمده و حتی به نقش آفرینی در آمریکای لاتین که روزی حیاط خلوت آمریکا نامیده می شد پرداخته و به افول هژمونی آمریکا در سطح جهانی شتاب بیشتری بخشیده است.
در این میان موقعیت قابل توجه سازمان اکو به عنوان اهرم اقتصادی و سیاسی برتر در معادلات خاورمیانه و آسیای مرکزی و نقش محوری ایران در این سازمان مهم منطقه ای بسیار حائز اهمیت است. این محوریت، در طول سالهای اخیر با نقش آفرینی مداوم کشورمان تاکنون تداوم یافته و استقرار دبیرخانه دائمی اکو در تهران و مرز زمینی مشترک ایران با 5 کشور مهم عضو این مجموعه، از جمله عواملی است که موقعیت درخور توجه ایران را در این سازمان بیش از پیش یادآوری می کند.
BBC در بازتاب برگزاری دهمین اجلاس سران اکو در تهران، این اجلاس را «توانایی های خاموش یک اتحاد تمدنی» نامید و در کنار اذعان به واقعیت و پتانسیل همکاری و همگرایی منطقه ای، نگرانی خویش از باز شدن کمربند امنیتی، اقتصادی و سیاسی به دور جمهوری اسلامی ایران را اعلام نمود.
اما باید پرسید که با این همه پتانسیل و ظرفیت های فراوان و در زمانی که همکاری منطقه ای و همگرایی کشورهای در حال توسعه می تواند از اثرات بحران شدید اقتصادی بر این کشورها بکاهد چرا این توانایی ها فعلیت نمی یابد و آیا حجم کنونی مبادلات تجاری اعضای اکو که در سال 2007، به حدود 511 میلیارد دلار رسیده است و تنها 30 میلیارد دلار این مبادلات درون سازمانی بوده، با توانمندی های کشورهای عضو اکو هم خوانی دارد؟
کشورهای عضو اکو باید در کنار گسترش حجم تجارت درونی خود، با گسترش ضابطه مند این سازمان و عضویت کشورهای قدرتمند اقتصادی و سیاسی منطقه که پتانسیل بالایی دارند زمینه را برای رشد و دستیابی به اهداف سند چشم انداز توسعه ای اکو در سال 2015 فراهم آورند.
گسترش و تنوع موافقتنامه های تجاری، حمایت از حقوق مالکیت فکری، اقدامات ضد دامپینگ، گسترش حمل و نقل و سرمایه گذاری مشترک در امور مورد علاقه کشورهای عضو از جمله اموری است که می تواند با ایجاد همگرایی فراگیر منطقه ای بر نقش و جایگاه اکو در جهان بیفزاید و سهم اعضای این سازمان منطقه ای در تجارت جهانی را افزایش دهد.
این امر مستلزم عزم، اراده و اقدام های کشورهای عضو در سطح ملی و منطقه ای و استفاده از فرصت های موجود و ظرفیتهای بالقوه کنونی است تا با گسترش دامنه اثربخشی همگرایی منطقه ای اعضای اکو، بتوان شاهد تثبیت رشد اقتصادی کشورهای عضو در آینده بود و توانایی های خاموش این اتحاد تمدنی درآینده ای نزدیک با شکوفایی، عینیت یابد.
 

بابک اسماعیلی دهنه سری. عضو انجمن اقتصاددانان ایران
روزنامه کیهان. پنجشنبه 22 اسفند 1387 - شماره 19321

لینک های طلایی :