امروز میخواهم راجع به گوشه ی " مخالف سه گاه " صحبت کنم.
اولا گام این گوشه نسبت به سه گاه تغییر میکند که گام آن بصورت زیر است :
پرده - نیم پرده - پرده - پرده - سه ربع پرده - پرده - سه ربع پرده
مثلا سه گاه ( فا سری ) که مخالف سه گاه ( ر ) را تولید میکند گام زیر را میدهد:
ر - می - فا ( بکار ) - سل - لا - سی کرن - دو سری - ر
معمولا از گوشه " شکسته مویه " برای فرود به سه گاه استفاده میشود :
اجرای شکسته مویه از استاد ملک === >شکسته مویه
کاری به این کارها نداریم !
قبلا این گوشه را فقط به عنوان یک گوشه صرف اجرا میکردند اما از اواخر برنامه گلها نوازندگان
و نواسازان خلاق آن برنامه بی بدیل به این فکر افتادند که اصلا این گوشه حالتش با سه گاه فرق
دارد و هم زیبایی و دلنشینی مایه اصفهان را دارد و هم شور و حال مثلا مایه ای مانند بیات ترک .
یکی از پیشگامان این کار که بیایند یک برنامه را به مخالف سه گاه اختصاص بدهند و این مایه
را مانند اصفهان به صورت مستقل اجرا کنند استاد ملک بودند. ایشان واقعا در اعتلای این گوشه
زحمات قابل تقدیری کشیدند .با توجه به این نکته که گام این مایه بسیار به اصفهان شباهت دارد و
تنها در یک ربع پرده با گام اصفهان اختلاف دارد ایشان در نوازندگی خودشان در مخالف سه گاه
بیشتر به مایه اصفهان اشاره میکردند .
البته نوازندگان و آهنگسازان بزرگ دیگری مانند استاد همایون خرم هم آهنگهایی بصورت مستقل
در مخالف ساخته اند ....
در سالهای بعد از انقلاب استاد فرهنگ شریف هم بداهه - نوازیهای فوق العاده ای در مخالف
سه گاه داشتند .
در میان خوانندگان شهیر گلها کسی که واقعا اجراهای مخالف سه گاه ایشان واقعا زبانزد عام و
خاص بود " استاد اکبر گلپایگانی " بود .ایشان برنامه های جاویدان زیادی را در مخالف سه گاه
اجرا کردند مثلا " همچو نی ای عشق جانم سوختی ... " که درآن استاد یاحقی نوای ملکوتی استاد
گلپایگانی را همراهی کردند .توانا یی بی نظیر ایشان در اجرای گوشه " مغلوب " که احتیاج به
قدرت حنجره و وسعت صدا دارد ستودنی است .
اجرای یک برنامه کامل تنها در یک گوشه کار وحشتناکی است ! آن هم بدون تکرار !اینکار فقط از
امثال استاد گلپایگانی و استاد شجریان و استاد ایرج دوستداشتنی و ... بر می آید .
با توجه به اینکه تحلیل اجرای مخالف سه گاه توسط استاد گلپایگانی کار پیچیده ایست آنرا به پست
بعدی موکول میکنم.
برایتان سه اجرا در مخالف سه گاه میگذارم :
اولی از همنوازیهای جاودان استاد ملک و استاد عبادی و استاد جهانگیر ملک است :
دومی قسمتی از برگ سبز شماره 306 استاد شجریان است :
و سومی هم قسمتی از اجرای آواز زیبای " ای ساربان " استاد گلپایگانی است :
پست بعدی من راجع به همکاریهای استاد ملک و استاد سرهنگ زاده خواهد بود .
مهر است و مهربانی دورانم آرزوست
آن کیف و کفش و زنگ دبستانم آرزوست
آن مُبصر و مدیر و معلم بجای خود
فراش مهربان به از جانم آرزوست
زنگ حساب و هندسه، جغرافیا کجاست؟
هم طول و عرض کشور ایرانم آرزوست
بعد از کلاس و درس و تَقلّای بیکران
لطف پنیر خانگی و نانم آرزوست
یادش بخیر، صحبت ریب وریا نبود
آن عمِ جزو و خواندن قرآنم آرزوست
بار دگر برای فرار از کلاس درس
آن ترکه های خیس به دستانم آرزوست
تمرین درس جدول ضرب از پی نشاط
با گچ به سنگفرش خیابانم آرزوست
با یک قِران جایزة نمره های خوب
انجیر و توت خشک فراوانم آروزست
دنبال هم دویدنِ یارانِ کودکی
در کوچه باغهای شمیرانم آرزوست
تا آن خیال وخاطره ها تازه تر شوند
اشکی به شکل بارش بارانم آرزوست
آسایش خیال و عبادی غریبه اند
در راه عشق چاک گریبانم آرزوست
روزگاری مانده ام در انتظار
تا بیاید باز مهر ماندگار
مهر ماه درس و بحث و مدرسه
مهر گاه مشق و جبر و هندسه
مهر ماه مهربانی کردنست
کودکی را در نظر آوردنست
آنچنان با جان ما آمیخته
عشق را در سینه هامان ریخته
عشق یعنی دست در دست دگر
نیست گشتن باز در هست دگر
عشق احساس معلم بودنست
راه ایمان و یقین پیمودنست
عشق لبخندیست از روی یقین
بارش ابریست بر روی زمین
عشق آغاز بهاری دیگرست
مهر اما ماندگاری دیگرست
تا معلم هست و یار و همکلاس
می گذاریم حضرت حق را سپاس
نمره های مهربانان بیست باد
دشمن مهر و محبت نیست باد
جزیـــــره اســـــرار آمیــــــز دانــش