www.rahenejatdaily.com

چاپ صفحه

تعریف روان شناسی تربیتی
روان‌شناسی تربیتی یکی از مهم‏ترین رشته‌هایی است که به بحث و بررسی پیشرفت‌های درسی و نارسائی‌های تحصیلی یادگیرندگان می‌پردازد. به عبارتی روان‌شناسی تربیتی شاخه‌ای از علم روان‌شناسی است که هدف آن کمک به دستاندرکاران تربیت در برخورد درست با مسائل آموزشی و تربیتی است.
دید کلی درباره روان شناسی تربیتی
تربیت معادل اصطلاح انگلیسی education است که گاهی نیز به پرورش ترجمه شده است. در هر حال تربیت عبارت است از جریانی منظم و مستمر که هدف آن کمک به رشد جسمانی، شناختی، روانی، اخلاقی و اجتماعی یا به طور کلی رشد شخصیت افراد در جهت کسب هنجارهای مورد پذیرش جامعه و نیز کمک به شکوفا شدن استعدادهای آن‌هاست. به این ترتیب واژه تربیت معنی کلی‌تری می‌یابد و از آن‌جا که نظام تربیتی، نظامی گسترده است، روان‌شناسی تربیتی در بدو تأسیس عمده زمینه‌های تربیت را شامل می‌شد، اما با رشد سایر حوزه‌های روان‌شناسی حیطه عمل آن محدودتر گشته و تنها مسائل تربیتی مربوط به شرایط آموزشگاهی و آموزش را شامل شد.
تاریخچه آن
از زمانی که «ویلهلم وونت» (Willhelm Wundt) در سال 1879 آزمایشگاه روان‌شناسی خود را در دانشگاه لایپزیک تأسیس نمود، همه پژوهش‌هایی که از آن پس در مورد مسائل رشد آدمی، تفاوت فردی، هوش، انگیزش، یادآوری و فراموشی، ارزشیابی تحصیلی، شیوه‌های یادگیری و هر نوع پژوهشی که با آموزش و پرورش ارتباط داشته است، انجام گرفتند، ستون اصلی روان‌شناسی تربیتی را تشکیل می‌دهند.
نخستین کتاب روان شناسی تربیتی که به وسیله «ثرندایک» (Thorndike,E.L) در سال 1913 انتشار یافت، به تحقیق در مورد طبیعت و فطرت آدمی تفاوت‌های فردی و قانون‌های یادگیری پرداخت و مسائل آموزشی را با روش‌های علمی توصیفی و آزمایشی مورد بررسی قرار داد.
نقش و تأثیر آن در زندگی
امروزه رونق اقتصادی، پویائی فرهنگی، آسایش عمومی و به طور کلی توانائی صنعتی و خودکفائی هر جامعه‌ای به نظام آموزشی برتر و پیشرفته‌تر آن وابسته است. زمانی که به دستگاه‌های عظیم آموزشی در کشورهای قدرتمند جهان نظر بیفکنیم، مشاهده می‌کنیم که چه نیروی بزرگی و با چه برنامه‌های سنجیده‌ای برای تربیت و آموزش کودکان و نوجوانان، کارگران فنی، مهندسان، حسابداران، مدیران، معلمان و بسیاری متخصصان دیگر دست‌اندرکارند و برای تربیت مدرسان و کارشناسان هر یک از این رشته‌ها سازمان‌های گوناگون دیگری با برنامه‌ها، تکنیک‌ها و روش‌های خاص به فعالیت ادامه می‌دهند. موفقیت این سازمان آموزشی، وابستگی تام به اجرای درست یافته‌ها و دستاوردهای روان شناسی تربیتی دارد.
ساختار روان‌شناسی تربیتی
ساختار عمل روان‏شناسی تربیتی به طور کلی در سه مرحله انجام می‌گیرد: در مرحله نخست که فعالیت‏های پیش از آموزش نامیده می‌شود، مواردی چون بررسی اهداف شناخت‌ها و ویژگی‌های یاد گیرنده را در برمی‌گیرد. در مرحله دوم یا فعالیت‌های ضمن آموزش، مسائلی چون انگیزش فرایند یادگیری، ویژگی‌های معلمان و تدریس مؤثر مورد بحث قرار می‌گیرد و آخرین مرحله یا فعالیت‌های پس از آموزش، به موضوع ارزش‏یابی از عملکرد اختصاص دارد.
شیوه عمل در آن
در هر یک از ساختارهای فوق، روان شناسی تربیتی با استفاده از شیوه‌های پژوهش علمی به شناسایی مسائل تربیتی می‌پردازد. شیوه عمل آن هر چند کاملاً از دسته پژوهش‌های آزمایشی در علوم تجربی نیست، اما به روش‌های علمی و دقیق اهمیت فراوان داده می‌شود.
ارتباط روان‌شناسی تربیتی با سایر علوم
روان شناسی تربیتی دانشی است که به دین، فلسفه و پژوهش‌های آزمایشگاهی وابسته است. به ویژه با روان‏شناسی علمی پیوندی استوار دارد. در این حوزه با روان شناسی رشد، روان شناسی شخصیت، روان شناسی کودک، اندازه گیری و ارزشیابی و روان شناسی یادگیری مرتبط است.
کاربردهای آن
روان شناسی تربیتی نقش کارسازی در شناخت شاگردان، تربیت معلمان و طرح و اجرای برنامه‌های آموزشی و پرورشی به عهده دارد. تدوین و طرح ریزی محتوای درسی سال‌های مختلف تحصیلی بر پایه اصول و کشفیات روان‌شناسی تربیتی، آشناسازی معلمان با شیوه‌های تدریس نوین که حاصل پژوهش‌های روان شناسی تربیتی است و کاربست دیگر یافته‌های تربیتی در شرایط آموزشگاهی به بهبود عملکرد یادگیرندگان و در نتیجه رسیدن به اهداف جزئی و کلی تربیتی در سطح فردی و جامعه خواهد شد.
با شناخت تاثیر مهم یافته‌های این شاخه از علم در پیشرفت فرد و جامعه توجه بیشتری بر این علم مبذول می‌شود. استفاده از یافته‌های این علم سرعت بیشتری را در رشد علمی، تکنولوژیک اقتصادی و... جامعه خواهد داشت.
درزمینه آموزش کارا و پرورش سالم دو عامل نقش بی‌نهایت کلیدی دارد:
1- آموزشگاه
2- آموزگار